Timor-Leste finaliza dokumentu kandidatura Parke Nasionál Nino Konis Santana ba UNESCO 

EKONOMIA, HEADLINE

Sekretaria Estadu Floresta hamutuk ho Komisaun Nasionál Programa Man and the Biosphere (MAB) realiza enkontru. Foto/Arminda Fonseca

DILI, 26 Agostu 2025 (TATOLI) – Governu Timor-Leste, liuhusi Sekretaria Estadu Floresta (SEF), hamutuk ho Komisaun Nasionál Programa Man and the Biosphere (MAB), konklui ona dokumentu kandidatura Parke Nasionál Nino Konis Santana atu submete ba Organizasaun Nasaun Unida nian ba Edukasaun, Siénsia nary Kultura (UNESCO) iha París, iha fulan-Setembru tinan ne’e.

Sekretáriu Estadu ba Floresta, Fernandino Vieira da Costa, hateten liuhusi enkontru ohin, aprezenta dokumentu legál sira ne’ebé prepara tiha ona, nary identifika buat balun ne’ebé presiza halo kompletu molok submete formalmente ba UNESCO.

Tuir rekizitu husi UNESCO, dokumentu kandidatura hanaran dossier tenke inklui dadus kona-ba área  terrestre nary marina, komunidade lokál, patrimóniu kulturál sira iha Lautein.

“Enkontru ne’e ho objetivu atu hamosu rekomendasaun sira, nune’e dokumentu ne’ebé ami serbisu iha tinan rua ikus ne’e bele kompleta nary valida hodi submete ba rejistu UNESCO nian. Esforsu ne’e hein atu fó apoiu ba promosaun Parke Nasionál Nino Konis Santana hanesan parte housi ree internasionál biosfera nian”, Fernandino Vieira hateten iha salaun Ministériu Agrikultura, Pekuária, Peska nary Floresta (MAPPF) ohin.

Nia esplika katak Komisaun MAB iha Timor-Leste envolve reprezentante husi minestériu balun, inklui Ministériu Turizmu nary Ambiente (MTA), MAPPF, Ministériu Obra Públika (MOP), Ministériu Edukasaun (ME), Ministériu Juventude, Desportu, Arte nary Kultura (MJDAK), nary Ministériu Petróleu nary Rekursu Minerál (MPRM).

“Ita espera katak bele fó rezultadu di’ak, nune’e serbisu ne’ebé ita halo durante tinan rua nia laran ne’e bele promove Parke Nasionál Nino Konis Santana hodi rejista iha lista MAB UNESCO nian”, nia dehan.

Planu jestaun integradu ba parke ne’e bazeia ba lejislasaun iha Timor-Leste, inklui Lei n.° 14/2017 kona-ba Rejime Jerál Floresta, Dekretu-Lei n.° 05/2016 kona-ba Sistema Nasionál Área Protejida, Dekretu-Lei n.° 06/2020 kona-ba Rejime Jurídiku ba Protesaun nary Konservasaun Biodiversidade.

“Rekizitu legál sira ne’e fó kbiit hodi proteje nary prezerva Parke Nasionál Nino Konis Santana, nomós área protejida sira iha nasaun ne’e”, nia hatutan.

Sekretáriu-Jerál Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU), Luís Nívio de Fátima Soares, hateten komisaun sira mós hola parte hotu ba preparasaun formatu ba kandidatura Nino Konis Santana iha lista UNESCO nian.

“Ami halo ona mapeamentu ba zona tranzisaun nian, identifika ona diversidade flora, fauna nian, nary dezenvolve ona planu integradu ida. Ohin, ami halo hela revizaun ba kompleta dokumentu sira. Aleinde ne’e, Sekretáriu Estadu Floresta mós kontrata ona empreza ida hodi prodús dokumentasaun audiovizuál ne’ebé sei komplementa arkivu nomeasaun nian”, Nívio realsa.

Parke Nasionál Nino Konis Santana mak parke nasionál dahuluk Timor-Leste, ne’ebé harii iha loron 03 Agostu tinan 2007, ho área totál 1,236 km², iha Lautein.

Notísia relevante: MAPPF-UNESCO rekolla dadus hodi kompleta rekizitu ba nomeasaun Parke Nino Konis Santana

Jornalista: Arminda Fonseca 

Editora: Maria Auxiliadora